پوست ما به عنوان وسیع‌ترین و سطحی‌ترین اندام بدن همیشه مانند دژی محکم از ورود آلودگی‌ها و عوامل میکروب زا به آن جلوگیری می‌کند. پوست در زیبایی ظاهری افراد و در نتیجه افزایش اعتماد به نفس و بهبود روابط عاطفی و اجتماعی آن‌ها نیز مؤثر است. با این حال پیری پوست هم مانند پیری سایر اندام‌ها امری اجتناب ناپذیر است و افراد سالیانه هزینه‌های زیادی را برای جلوگیری از پیر شدن پوست خود صرف می‌کنند. این نیاز گسترده سبب شده تا تحقیقات مربوط به آن افزایش یافته که ما نیز در این مقاله درباره جلوگیری از پیر شدن پوست و روش‌های جوانسازی آن صحبت خواهیم کرد.
ساختار پوست
.jpg)
پوست ما از سه لایه اصلی تشکیل شده است. اپیدرم یا بیرونی‌ترین لایه که دارای پروتئین، رنگ‌دانه و سلول‌های پوستی است. سمت میانی یا درم که حاوی رگ‌های خونی، اعصاب، فولیکول‌های مو و غدد چربی بوده و مواد غذایی موردنیاز اپیدرم را فراهم می‌کند. داخلی‌ترین لایه هم غدد عرق، برخی فولیکول‌های مو و رگ‌های خونی را در خود جای داده است. تمامی این لایه‌ها فیبرهای کلاژن و الاستین دارند که برای کشسانی و استحکام پوست مفید است و در جلوگیری از پیر شدن پوست نیز نقش دارند.
همان‌طور که قبل‌تر به آن اشاره کردیم، پوست مسئولیت‌های زیادی را نیز برعهده دارد. گیرنده‌های عصبی که در پوست وجود دارند، نسبت به هرگونه محرک‌های لمس، درد و فشار واکنش نشان می‌دهند. پوست همچنین به تعادل مایعات و الکترولیت‌ها و کنترل دمای بدن نیز کمک می‌کند. این اندام به علت قرارگرفتن در محیط بیرونی، عوامل خارجی نیز علاوه بر عوامل ذاتی در پیری آن نقش دارند.
تغییرات پوست در طی افزایش سن
پیری ذاتی پوست یک پروسه از تغییرات فیزیولوژیکی بدن با گذشت زمان است که مهم‌ترین نشانه‌های آن عبارتند از:
نازک شدن اپیدرم
با افزایش سن حتی اگر تعداد لایه‌های سلولی تغیر نکند، اپیدرم نازک می‌شود. همچنین تعداد ملانوسیت‌ها که حاوی رنگ‌دانه‌های پوستی هستند کم شده و تعداد باقی‌مانده از لحاظ اندازه رشد می‌کنند. افرادی که چشم‌ها و پوست روشن دارند، نسبت به کسانی که پوست تیره دارند رنگ‌دانه‌های بیشتری داشته و در نتیجه تغییرات بیشتری نشان می‌دهند. پوست افراد مسن نازک‌تر و رنگ‌پریده‌تر دیده شده و حتی ممکن است که لکه‌های رنگ‌دانه‌ای مانند لکه‌های پیری در نواحی که در معرض تابش نور خورشید قرار دارند، ظاهر شوند.
از بین رفتن خاصیت ارتجاعی پوست
با زیاد شدن سن، تولید کلاژن در پوست کم‌تر شده و پوست خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد. این اتفاق خاصیت موادی را که در جلوگیری از پیر شدن پوست نقش دارند خنثی می‌کند. رگ‌های خونی در درم نیز شکننده‌تر شده که این خود باعث کبودی و یا خونریزی زیرپوستی می‌شود. غده‌های چربی با افزایش سن چربی کمتری تولید می‌کنند که این می‌تواند آب‌رسانی به پوست را سخت‌تر کرده و خارش و خشکی را به وجود آورد. این اتفاق در مردان اغلب بعد از ۸۰ سالگی و در زنان به مرور بعد از یائسگی روی می‌دهد.
افزایش آسیب‌های پوستی
زمانی که لایه چربی پوست نازک شود، پوست نمی‌تواند به خوبی گذشته وظیفه محافظتی خود را انجام داده و در نتیجه آسیب‌های پوستی افزایش می‌یابند. آسیب‌های پوستی توانایی بدن در تنظیم دما را کم کرده و از آن جایی که حفاظت کمتری نیز انجام می‌شود در آب و هوای سرد خطر ابتلا به بیماری مانند هیپوتر افزایش می‌یابد. این لایه چربی می‌تواند برخی از داروها را جذب کند در نتیجه کم‌شدن ضخامت این لایه ممکن است بر نحوه عملکرد این داروها نیز تأثیر بگذارد.
اختلال در فرایندهای طبیعی
غدد عرق نیز با افزایش سن، عرق کمتری تولید می‌کنند که این در خنک نگه داشتن بدن اختلال ایجاد کرده و خطر گرمازدگی را افزایش می‌دهد. به وجود آمدن زائده‌هایی مانند زگیل و لکه‌های پوستی مثل لکه‌های زبر قهوه‌ای در افراد مسن بسیار شایع است.
تأثیرات عوامل خارجی در پیری پوست
نور خورشید
در سدة گذشته بعد از تحقیقات فراوان پزشکان به این نتیجه رسیدند که علاوه بر افزایش سن، اشعه خورشید نیز سدهای پوستی که مانع از پیر شدن پوست می‌شوند را از بین خواهد برد. اشعه ماورا بنفش به‌عنوان اصلی‌ترین عامل خارجی در پیری پوست شناخته می‌شود. با تابش این اشعه اپیدرم ضخیم‌تر شده و با قطع ارتباط بین آن و درم، چین و چروک‌ها به وجود می‌آیند. این اشعه همچنین در تولید کلاژن‌ها نیز مشکل ایجاد کرده و سبب رسوب رشته‌های کوتاه الاستین می‌شود.
آب و هوا
در هوای سرد و خشک، رطوبتی که در لایة اپیدرم وجود دارد توسط باد و سرما از بین خواهد رفت. این از دست دادن رطوبت منجر به نرسیدن املاح به پوست و کاهش تولید کلاژن و الاستین شده و در نتیجه پوست را خشک و ترک‌خورده می‌کند. هوای گرم نیز بدون در نظر گرفتن آسیب‌های نور خورشید خشکی پوست را زیادتر کرده و در ایجاد چین و چروک‌ها نقش دارد.
سیگار کشیدن.jpg)
ممکن است متوجه شده باشید که افراد معتاد به مصرف سیگار پوستی بی رنگ و چروکیده دارند. امروزه سیگار به عنوان یکی از عوامل مهم در پیری پوست شناخته می شود. تحقیقات نشان داده است که سیگار به دلیل وجود نیکوتین، بر روی عروق پوستی تاثیرات منفی گذاشته و عملکرد آن‌ها را مختل می‌کند. همچنین می‌تواند سنتز پروتئن کلاژن را نیز کم کند.
آلودگی هوا
آلودگی‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی و وسایل نقلیه می‌توانند برای بدن انسان به ویژه پوست بسیار مضر باشند. ذرات بزرگ آلودگی قادرند سد پوستی ما را تحریک کرده و مشکلاتی برای رنگ‌دانه‌های پوستی به وجود بیاورند. این مشکلات در نهایت منجر به تولید لکه‌های پوستی و پیری پوست می‌شوند.
روش‌های جوانسازی پوست و جلوگیری از پیر شدن پوست
- مصرف داروهایی مانند رتینوئیدها در جلوگیری از پیر شدن پوست نقش دارند.
- داشتن تغذیه مناسب به ویژه خوردن صبحانه به‌اندازه کافی و پرهیز از غذاهای شیرین
- درمان با استفاده از سلول‌های بنیادی
- هورمون‌درمانی
- پاکسازی پوست با کمک لایه‌برداری شیمیایی
- لایه‌برداری پوست با لیزر
- درمان با استفاده از سم بوتولیسم یا بوتاکس مانع از پیر شدن پوست خواهد شد.
- استفاده از پرکننده‌های پوستی
- سفت کردن پوست با استفاده از اولترا تراپی
- میکرودرم ابریژن یا درم ابریژن
- استفاده از مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها نیز سبب جلوگیری از پیر شدن پوست می‌شود.